Mezenchymalne komórki macierzyste (ang. mesenchymal stem cells – MSCs) – to populacja komórek mających zdolność do samoodnawiania oraz przekształcania się w co najmniej trzy typy tkanek: tkankę kostną, tkankę chrzęstną oraz tkankę tłuszczową.
Istnieje możliwość izolacji MSCs z większości unaczynionych tkanek.
Można wyróżnić dwa źródła ich uzyskiwania:
* dojrzałe, w pełni ukształtowane tkanki dorosłego człowieka (najczęściej wykorzystywane są: tkanka tłuszczowa, szpik kostny oraz miazga zębowa) oraz
* tkanki związane z porodem (najczęściej wykorzystywane są: galareta Whartona znajdująca się w pępowinie oraz w krew pępowinowa).
Mezenchymalne – nazwa pochodzi od mezenchymy,czyli tkanki zarodkowej pochodzącej z jednego z trzech listków zarodkowych – mezodermy (pozostałe dwa to ektoderma oraz endoderma). W dalszym rozwoju przekształcają się one w tkanki i narządy. Występują wyłącznie w okresie zarodkowym. Z mezenchymy powstają wszystkie rodzaje tkanek łącznych: tkanka kostna, tkanka chrzęstna, tkanka tłuszczowa oraz krew.
Mezenchymalne komórki macierzyste mają unikatowe właściwości:
* samoodnawiania,
* różnicowania oraz regeneracji – mogą odtwarzać co najmniej trzy typy tkanek: kość, chrząstkę, tkankę tłuszczową,
* immunomodulujące – mają wpływ na układ odpornościowy,
* przeciwzapalne,
* przeciwstarzeniowe (antyapoptotyczne),
* naprawcze,
* neowaskularyzacyjne – czyli pobudzają proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych, korzystnego np. w podczas gojenia ran.
MSCs wykorzystywane są w: medycynie regeneracyjnej, estetycznej. ortopedii oraz medycynie sportowej.
W zakresie ortopedii i medycyny sportowej mezenchymalne komórki macierzyste mają zastosowanie w:
* leczeniu zmian zwyrodnieniowych stawów: kolanowego, biodrowego, barkowego,
* regeneracji kości np. w przypadkach braku zrostu,
* leczeniu następstw urazów oraz uszkodzeń ścięgien, więzadeł, łękotek, mięśni, chrząstki stawowej oraz dysków międzykręgowych kręgosłupa (poprzez przyspieszenie procesu ich regeneracji),
* przyspieszaniu procesu wgajania przeszczepu po zabiegach rekonstrukcyjnych np. więzadła krzyżowego przedniego (ACL) .
Najczęściej izoluje się je z tkanki tłuszczowej pobranej z okolicy brzucha. Wykorzystywany jest dedykowany, specjalistyczny zestaw do preparatyki lipoaspiratu oraz wirówka laboratoryjna. Wszystko odbywa się w znieczuleniu miejscowym pacjenta.
Jako że najczęstszym źródłem uzyskiwania MSCs jest tkanka tłuszczowa pobiera się ją z brzucha, z zewnętrznej lub wewnętrznej powierzchni uda lub bocznych części tułowia.
Podczas procesu pobierania tkanki pacjent leży na plecach lub na boku.
Cała procedura trwa około 20-30 minut.
Nazwa ta funkcjonuje od kilkudziesięciu lat jednak uważa się, że może być myląca. Coraz częściej stosuje się nazwę „Medicinal Signaling Cells”, aby podkreślić fakt, że komórki te znajdując się w miejscu uszkodzenia wydzielają cząsteczki troficzne oraz immunomodulujące, dzięki czemu wspomagają procesy regeneracyjne.